Zijn ze dom of zijn ze slecht?

18 december 2023

Beste Jaap,

Wat een poppenkast is de Tweede Kamer op dit moment. Mijn hemel, wat een cynische grappen en overwinnaarsleedvermaak. Ik zou ernaar kunnen kijken als een herschikking van de machtsverhoudingen. Daar hoort nu eenmaal bij dat koersen verlegd worden. Zo zit onze parlementaire democratie in elkaar. Maar het sneren en de haatdragende ondertoon lekken door alle spitsvondigheden, draairedeneringen en debattrucs heen. Voor mij ziet al het gehakketak eruit als een naderende ramp. Hier is een groep mensen niet bezig met het besturen van het land en het oplossen van de ernstige vraagstukken die er liggen, maar bezig om diezelfde vraagstukken voor eigen gewin in de Kamer aan te wenden.

Bij een land besturen hoort zorgvuldigheid. Je besluiten raken een burgers, mensen. Je keuzes zijn nooit voor alle groepen in de maatschappij gunstig, dus je moet kijken naar hoe je daarin evenwicht bewaart. Tijdens de verkiezingen had iedereen de mond vol over bestaanszekerheid, maar het huidige gedrag in de Kamer laat precies zien dat die zekerheid hen geen laars interesseert. Hoe roekeloos ben je als je meteen naar de verkiezingen gaat experimenteren met grondrechten? En wat te denken van het gedoe over de spreidingswet, die is bedoeld om de hier aanwezige vluchtelingen eerlijk over het land te verspreiden. Hoe ze daar nu mee omgaan, heeft helemaal niks meer te maken met het oplossen van een schrijnend plaatsingsvraagstuk. Wat het wel is? Spierballen laten zien, rekeningen vereffenen? Dat je eigen partijgenoot en staatssecretaris daarbij onder de bus komt, is collateral damage blijkbaar.

Het is een experiment aan het worden, waarvan we niet zeker weten of onze democratie het houdt. Op dat laatste hebben we altijd vertrouwd. Ongeacht wie er aan de macht komt, ons democratisch systeem houdt het wel in evenwicht. Systeemvertrouwen heet dat. Niklas Luhmann beschrijft beeldend hoe dat: je hoeft de piloot niet te kennen voor je in een vliegtuig stapt. We vertrouwen erop dat wat we gebouwd hebben werkt, dat dat niet afhankelijk is van mensen. Iets soortgelijks doen we met onze democratie. Die kan wel tegen een stootje, denken we. De vraag is of dat nog langer zo is.

Ik lig er wakker van. Dit gaat niet goed. Waarbij voor mij de grote vraag is: zijn ze dom of zijn ze slecht? Dom als in dat ze zo losgezongen zijn geraakt van het land en de vraagstukken die er spelen, dat ze niet meer doorhebben wat ze aanrichten. Slecht als in dat ze bewust aankoersen op wanorde en rotzooi in het land om hun politieke punt te kunnen maken.

Misschien maakt het niet eens uit. Ik schreef ooit dat onze democratie stuk kan, dat we er voorzichtig mee moeten doen. In de reacties op social media werd mijn zorg gesust door mensen met systeemvertrouwen. Toen hadden ze misschien gelijk, maar nu hebben we denk ik nog nooit zo dicht gezeten bij dat dat stuk gaan ook echt kan gebeuren. Ik hou mijn hart vast.

Groet, Leike