opleuken
19 januari 2020
Beste Leike,
Ik word soms zo moe van de opleuking van ons vak. Heb jij dat nou ook? Het lijkt wel of alles amusement moet zijn. Steeds vaker word ik gevraagd om te vermaken. De inhoud, oké, maar dan wel graag leuk, licht, inspirerend. En dan bij voorkeur in een uur, interactief en op zo’n manier dat mensen iets mee naar huis kunnen nemen. Zodat ze na mijn inspirerende betoog nou eindelijk eens snappen hoe het echt moet en intrinsiek gemotiveerd, vanuit zichzelf veel beter gaan werken; met passie. En liefst ook in een inspirerende locatie. Zo ging ik laatst met een groep naar de KNVB in Zeist. Werken in zaaltjes met het thema ‘voetbal’, met een zaal die was ingericht als een kleedkamer. Humor!
Nu kom ik uit een familie waarin humor de weg naar de pikorde bepaalde. Elkaar in de zeik nemen, heel erg ad rem zijn, het vermogen om te spelen met verhalen, met de werkelijkheid, kantelen van de logica, een beetje show maken. Ik heb het met de paplepel ingegoten gekregen. Hoe beter je dat kon, hoe groter je aanzien. Ik heb dat best wel geleerd. Maar wat me stoort is dat het ongeveer op elk vlak leuk moet tegenwoordig. Alsof leren en inzichten opdoen alleen nog maar in de vorm van vermaak mogelijk is.
Het is een breed verschijnsel. Het begint al in het onderwijs. Je kunt geen tafels meer leren zonder leuke rijmpjes, filmpjes en spelletjes. Tot en met de universiteit worden docenten door studenten (=klanten) beoordeeld op hoe leuk ze lesgeven. Het is een serieuze negatieve aantekening op je conduitestaat als je showbizztalent tekortschiet. Maar soms moet je gewoon iets leren wat niet leuk is, of gewoon moeilijk. Waar je voor moet kraken, door een taai stukje moet. Niet leuk te krijgen. Ook afzien moet je leren.
In de media zien we hetzelfde. Er lijkt een soort gedeelde mediamening dat je de kijker alleen maar belangstelling voor serieuze zaken heeft, als ze heel licht gebracht worden. Nou zijn de media er natuurlijk ook voor vermaak, maar ook de media-hoekjes die gereserveerd waren voor wat serieuze informatie en opinie worden steeds meer opgeleukt. In de afgelopen jaren verschenen op Radio 1 muziekjes, quizzen en snelle, slordige peilingen. Zodra we de foto van een zwart gat hebben, gaat de verslaggever op pad om in een winkelcentrum te vragen wat de mensen ervan vinden. Er kwamen steeds meer jingles die de presentator aanprijzen in plaats van de onderwerpen, steeds meer programma’s waarin meningen zonder enige onderbouwing in gezellige vrolijkheid worden uitgewisseld, inclusief het dagelijks commentaar van een volkszanger op het nieuws. Het wereldleed op een ‘niks-aan-de-hand-toon’.
We zitten nu blijkbaar in een talkshowbattle. Ook al zoiets mafs: twee talkshows die met elkaar wedijveren om de kijker. Het is nieuws van zichzelf. Allebei hebben ze een tafel met een politicus voor de serieuze blik, een paar BN-ers voor het entertainment, een sporter en Angela de Jong of Peter R. Een paar weken geleden zag ik hoe Pauw een kritische vraag wilde stellen aan Rutte, maar dat Geer (of Goor, daar wil ik vanaf wezen) de antwoorden in diens plaats gaf. Onze goedlachse premier had het er reuze naar zijn zin. Politiek als entertainment. Niet de vraag hoe het kan dat de belastingdienst zo met de burgers omgaat, maar de vraag of Snel snel weg zal zijn.
Ik zie dat dus ook steeds meer in ons vak. Liever simpele oplossingen samengevat in een meeslepend betoog. Liever een trainingsdag die leuk en inspirerend is. Ik gun iedereen die in het gewone werkleven gebukt gaat onder productiedruk en efficiency, onder onveiligheid en onderlinge concurrentie en onder verantwoordingsterreur en KPI-fetisjisme, dat korte moment van ontspanning, van relativering en even lekker achteroverhangend consumeren. Daar leer je ook heus van.
Maar ik zou het enorm jammer vinden als daarmee die andere leerlaag, die van reflectie en zelfonderzoeken, van de moeite aandurven, van het echte gesprek en het trage leren zou verdwijnen. Dan wordt vluchtige pret permanente verarming dan wordt leren, leren wegkijken.
Groet, Jaap