Hoe krijg ik gedaan wat ik me heb voorgenomen?

2 juli 2014

Beste Leike,

Onlangs vroeg een groep managers me of ik hen wilde leren wat in bovenstaande kop staat. Huiselijk gezegd wilden ze graag weten hoe ze hun zin konden krijgen.
Grappige vraag eigenlijk. Grappig omdat je maar zelden ziet dat de vraag zo prettig onverbloemd verwoord wordt. Veel vaker zie je iets over ‘strategisch leiderschap’, ‘effectief beïnvloeden’ of ‘omgaan met de irrationaliteit van anderen’. (Je kunt overigens ook cursussen doelgericht overtuigen volgen, ook zo leuk omdat ik me dan ongericht overtuigen probeer voor te stellen…)
Hoe je het ook verwoord, altijd gaat het om de machtsvraag.
Niks mis mee natuurlijk, macht. Als we er niet in zouden slagen om invloed op elkaar te hebben, kunnen we het wel schudden met samenleven, laat staan organiseren. Dus op volstrekt natuurlijke manier zie je overal in de natuur hiërarchie en pikordes ontstaan. Privileges in wie het eerst mag eten of een vrouwtje bestijgen. Als we die pikordes niet zouden hebben, zou het een voortdurend gevecht zijn en moedertje natuur vindt dat niet efficiënt. Zij laat ons zuinig met onze krachten omgaan.
Dus hebben we ook in organisaties van die pikordes die we ordenen in mooie harkjes, die, iets sjieker, ook wel organigrammen worden genoemd. Paul Valens heeft wel eens onderzoek gedaan naar de verborgen boodschappen in die organigrammen. Dan zie je opeens dat onderdelen die links in de hark staan vaak belangrijker zijn dan degenen die rechts staan, bijvoorbeeld.
Die organigrammen (ook wel harkjes genoemd) gebruiken we om die hiërarchie in kaart te brengen. Een beetje, want je ziet wel iets van bevoegdheden, maar niets van de informele verhoudingen of de onderlinge openstaande rekeningen.
Hoe hoger in de machtshark, hoe beter het met je gaat. Je krijgt meer salaris en je bent aantrekkelijker voor potentiële partners (al dan niet in de liefde) en posities elders.

Wie wordt nou hoger op de hark genodigd of geduld? Degene die handig met die macht om kan gaan. Hoe we dat weten? Uit hoe de kandidaat nu al met formele en informele macht omgaat, hoeveel hij al verworven heeft. Degene die nu al veel macht verworven heeft (veel voor elkaar krijgt, zeggen we dan), juist die zou wel eens geschikt kunnen zijn op posities waar je nog meer van die macht krijgt. Dus het verwerven van macht is een mooie weg naar meer (formele) macht.
De vraag naar hoe je kunt zorgen dat je je zin krijgt is daarom een volstrekt logisch onderdeel van het machtsspel. Maar het is ook niet zo eenduidig en makkelijk te beantwoorden, juist omdat zoveel mensen zich die vraag stellen. En je kunt nu eenmaal niet allemaal je zin krijgen.

Verbloemen helpt dus. Onderdeel van het spel om macht te krijgen, is ontkennen dat je het wilt. Wientjes, de aftredende voorzitter van VNO/NCW bleek uit onderzoeken steeds de machtigste man van Nederland. En hij was een meester in het ontkennen van die macht en doen alsof het iets vies is. “Nee, nee, ik ben niet machtig, ik probeer hoogstens invloed uit te oefenen…..”

Groet, Jaap