Geen pak koekjes

11 februari 2014

Beste Jaap,

Herkenbaar. En vreselijk om in te zitten, zo’n aanbesteding. Prima voor pakken koekjes of dozen potloden, maar voor opdrachten waarin mensen een belangrijke rol spelen ondoenlijk. De relatie uit een opdrachtverleningsproces halen is prima, zolang diezelfde relatie niet een rol speelt in wat die opdracht inhoudt.

Er is sowieso iets interessants gaande in de relatie tussen organisaties en hun opdrachtnemers. Alsof die opdrachtnemers geen mensen meer zijn, maar resources die je (van hen) inkoopt. Waarbij respect voor de relatie die je met zo iemand hebt niet meer belangrijk lijkt.

Volgens mij zie je hetzelfde bij de inhuur van zzp-ers.  Al het ondernemersrisico wordt bij de zzp-er (als ondernemer) wordt gelegd. Alsof je ook in een zzp-relatie geen verantwoordelijkheid draagt voor elkaar. De ander is verantwoordelijk geworden voor zichzelf. Dat is terecht. Maar dat risico kun je alleen nemen als je ook de financiele ruimte hebt om jezelf ervoor in te dekken. Maar die financiele ruimte wordt niet gegund. Heel naar proces, dat op verschillende manieren uitpakt.

Het meest schrijnend vind ik de schijn-zzp-ers: mensen die buiten het bedrijf gezet zijn en weer ingehuurd worden. Alsof ze ondernemers zijn, maar in feite hebben ze maar één klant. Je ziet het bij postbodes, thuiszorgmedewerkers en bouwvakkers. Waar die vroeger nog in dienst waren, zijn ze nu ‘ondernemer’ en kunnen ze hun diensten aanbieden. Alsof ze ondernemers zijn. Maar het is een kopersmarkt, dus de prijs moet laag. En dus is er een hele groep mensen die niet bepaald topinkomens hebben, die maar bij één opdrachtgever terecht kunnen, en voor tarieven werken die alleen goed of lucratief zijn als je gezond blijft en tot je 80^e kunt blijven werken.

Dit heeft niks met ondernemerschap te maken. Gewoon een nieuwe vorm van uitbuiting van de arbeider. Marx zou zich omkeren in zijn graf.

Maar ook in onze sector zie je het. Nou zijn wij echt ondernemers. We kunnen voor meerdere klanten werken, en onze tarieven zijn zo dat je je ondernemersrisico goed kunt indekken. Maar dat mag niet meer. De tendens is om ook onze beroepsgroep te laten werken voor een budget dat maximaal het salaris behelst van een vergelijkbare functie. Zonder werkgeverslasten, pensioenopbouw, ziektekosten- en arbeidsrisicoverzekering, vakantieopbouw, en buffer voor de periode tussen opdrachten of als er even geen opdracht is.

Nou mocht er hier en daar best wel wat gedaan worden aan wat er in onze beroepsgroep verdiend werd. Van twee kanten. Ik heb me regelmatig afgevraagd of er door de vaste medewerkers in een organisatie nog wel wat gedaan werd, als je zag hoeveel externen er rondliepen. En we weten allebei dat we collega’s hebben en hadden die zichzelf wel heel veel waard vonden.

Maar wat er nu gebeurt is idioot. Op 31 maart 2012 stond in NRC een ingezonden stuk van hoogleraar Arjan van den Born die voorrekende dat als Rutte net zoveel zou willen verdienen en dezelfde zekerheden wilde hebben als hij nu heeft, maar dan als zzp-er, hij 250 euro per uur moest rekenen. Minstens.

Volgens mij heeft dit alles te maken met het idee dat als externen voor je werken, de relatie er niet meer toe doet. Het moet wel zakelijk blijven. En daarmee verdwijnt ook het besef dat als de ander meerwaarde creert voor jouw organisatie, dat dat alleen kan als hij daar ook zo voor betaald wordt dat hij dat kan blijven doen. Dat waar je voor medewerkers zorgt voor salaris, bestaanszekerheid, pensioen, ontwikkelmogelijkheden, en andere zaken die we tot het basiszekerheden in werk zijn gaan beschouwen, een zzp-er dat zelf moet regelen en daar dus ook de kans voor moet krijgen. Wat overblijft is een vorm van inkopen die lijkt alsof je grootverpakkingen koekjes aanschaft.

Groet, Leike