Failliet

13 augustus 2023

Beste Leike,

‘Money makes the world go around’ is een van de prachtige liedjes uit de film Cabaret. En zo denken we er vaak ook over. Geld is macht, geld geeft richting, geld maakt gelukkig, geld is een middel om de angst uit te stellen. Als we zeggen dat tijd geld is, bedoelen we dat geld belangrijker is dan tijd.

Maar geld is ook een sociaal construct, een idee dat we als mensen hebben bedacht en dat een sterk bepalend onderdeel is van de wereld die we hebben vormgegeven. Het bepaalt grote delen van onze economie (al blijven andere delen als mantelzorg of huishouden buiten dat construct); het bepaalt onze politiek met koopkrachtplaatjes, diepe zakken en bezuinigingen; het bepaalt onze sociologie zodat we weten dat dubbeltjes zelden kwartjes worden.

Geld is zo belangrijk dat als een bedrijf failliet gaat, we het niet gek vinden dat de medewerkers worden ontslagen (ook als ze er al 40 jaar werken) en veel leveranciers en klanten naar hun geld en gekochte producten kunnen fluiten. Failliet gaan doet pijn, bij alle partijen. We hebben er een faillissementswet voor en we stellen een curator aan die zorgt voor een nette verdeling van die pijn.

Dan de natuur. Dat is al langer dan de mens bestaat een context waar we niet buiten kunnen. Moeder natuur is voorwaarde voor ons bestaan; we maken er onlosmakelijk deel van uit. De natuur is geen bedenksel van ons, het is eerder omgekeerd; wij komen voort uit die natuurlijke omgeving.

Als de natuur failliet gaat is er geen faillisementswet (hoewel dat gaande is met het uitsterven van 69% van de soorten, dat zijn er 1 miljard! Om over het klimaat maar niet te spreken). Niks regelt dat we dan pijn te verdelen hebben. Dus doen we dat niet. Dan vinden we dat boeren moeten kunnen blijven boeren, dat we moeten kunnen blijven barbecueën, hooguit één keer minder vliegen per jaar, blijven winkelen en al die dingen die bijdragen aan de versnelling en verdieping van het faillissement van de natuur.

Dat is gek toch? Dat we het logisch vinden dat bij het faillissement van een bedrijf andere wetten gaan gelden, dat pijn lijden deel is van de onontkoombare mislukking? Maar als de aarde failliet gaat willen we geen pijnlijke consequenties aanvaarden. Ons zelfbedachte geld vinden we belangrijker dan onze moeder natuur. We proberen slimmigheidjes te bedenken om het onontkoombare te kunnen blijven ontkennen. Dat lijkt me dom. Hoe langer we wachten hoe pijnlijker het wordt. De natuur trekt zich niks aan van onze politieke gedoetjes, die stelt niks uit omdat wij er nog niet aan toe zijn.

Er komen verkiezingen aan. Ik stem op een curator, een gezondmaker, geen zachte heelmeester. Laten we hopen dat er nog een doorstart te maken is, op een andere basis.

Groet, Jaap