Draagvlakdenken
12 december 2020
Beste Leike,
Heb jij nou ook zo’n ongemakkelijk gevoel bij de boodschap op de persconferentie van 8 december dat het hard verkeerd gaat en dat dat komt door ons gedrag, niet door het gevoerde beleid? Dat de maatregelen op grond van die conclusie niet gewijzigd worden?
Ik vind het een armoedig bericht dat de enorme machteloosheid zichtbaar maakt van een kabinet waarvan we inmiddels weten dat de ene vleugel meer strengheid wil en de andere juist minder. Het bloedeloze compromis druipt ondermijnend uit de strak geregisseerde verpakking van de persconferentie.
Het lijkt alsof onze beleidsmakers opgesloten zitten in een beïnvloedingsmodel dat gebaseerd is op vrijheid en draagvlak: meer vrijheid veroorzaakt meer draagvlak.
Vrijheid is een ‘knop’ die je openzet als het draagvlak minder wordt. Onsje erbij, onsje eraf. Onderhandelen als de kruidenier met een stiekem handje op de weegschaal. Je krijgt als burger daardoor het idee dat je kunt onderhandelen, dat je randjes kunt opzoeken, dat je kunt marchanderen. En dat is precies het gedrag dat we zien. “We zijn nu toch een paar weken braaf geweest, wat krijgen we daar nu voor terug?”
Misschien is dat zichtbaar draagvlak zoeken precies het probleem waardoor datzelfde draagvlak steeds meer weglekt. Het gaat om keuzes die vrijheid suggereren.
Echter juist géén keuze hebben geeft rust. Stel dat het kabinet nu zou zeggen: “We nemen die en die stevige maatregelen. Gewoon omdat het moet, omdat we met de rug tegen de muur staan. Er is helemaal geen keuze mogelijk.” Dat levert volgens mij meer acceptatie op dan dat hijgerige zoeken naar draagvlak. Het straalt ook uit dat het onvermijdelijk is in plaats van een compromisvol onderhandelresultaat. Draagvlak is immers geen constante waar je naar moet zoeken, maar een fenomeen dat je moet creëren met geloofwaardig optreden.
Hugo de Jonge denkt dat hij draagvlak kan vinden door perspectief te bieden. Hij doet dat door het ons voorhouden verleidelijke verlangens. Beloften dat het snel beter wordt, dat de oplossing in handbereik ligt. Maar inmiddels produceert hij gebroken beloften in serie.
Perspectief bieden bestaat niet uit steeds schuivende data en opzichtig naar de mond praten met een optimistische toon. Uit onderzoek blijkt dat verhalen met onzekerheden voor de luisteraar minder aantrekkelijk zijn dan stellige beweringen, maar dat de geloofwaardigheid van de verteller toeneemt juist als hij laat zien dat niet alles zeker is.
Het gaat in deze tijd om geloofwaardigheid en harde keuzes durven maken. Zoals Churchill bloed, zweet en tranen beloofde.
Groet, Jaap
Bram (12 december 2020)
Ook ik weet de oplossing niet van het dilemma, gezondheid en economie. In mijn beleving het dilemma waarbinnen het kabinet tracht te opereren. Wat me hierbij wel opvalt is hoe verschillend mensen denken over het gevoerde beleid en de maatregelen. Hierbij valt me ook op hoeveel mensen menen te weten wat het beste is. Dat merk ik ook op kleine schaal binnen het team waar ik werk en ik de volgens het bedrijf (en mijn interpretatie daarvan) te nemen maatregelen mag invoeren. Je doet het nooit goed voor iedereen, en wat je doet is ook niet in alle opzichten goed voor iedereen. Onze overheid heeft echter wel te maken met enige omvangrijkere duivelse dilemma’s. Hoe daar tot nu toe mee omgegaan wordt door de overheid komt op mij wel over als ‘heel erg Hollands’ in Duitsland lijkt dat heel anders, en strikter te gaan; …..een heel ander volk en geheel andere cultuur. Wat is wijsheid? In crisis als deze is het in ieder geval wijs om zo duidelijk mogelijk te zijn
Jaap van ’t hek (12 december 2020)
Tja Bram, het dilemma gezondheid en economie.
Als je ze tegenover elkaar zet wordt het afwegen, kiezen, onderhandelen.
Maar wat ik zie is dat de ecomomie geweldig lijdt onder het gemuts.
Ook de sociologie (onderlinge samenhang) en de psychologie (individueel welbevinden) lijden onder de halfhartigheid.
En je waarneming dat veel mensen menen dat ze weten wat het beste is, zou mij toch niet mogen weerhouden mijn visie te geven?
Vooralsnog zie ik leiderschap (Merkel, Adern) dat niet bang is keuzes te maken, risico’s te nemen. En zie ik bij ons machteloos gepolder. Maar met een virus kan je geen compromissen sluiten. Het is blind voor onze redeneringen.
Ik weet het ook niet allemaal zeker. Maar ik weet wel wat ik zie: angstige pogingen om iedereen te vriend te houden.
Susanne (13 december 2020)
Ik ben in Duitsland geboren en ik wil aansluiten op wat Bram schrijft: ‘heel ander volk, heel andere cultuur’. Na ja, zo verschillend is dat ook weer niet. Maar ik vind dat deze tijd het verschil tussen polderen en harde keuzes wel zichtbaar maakt. Ik heb me zelfs al afgevraagd of het polderen door deze ingrijpende Corona ervaring zijn langste tijd heeft gehad in Nederland. Na zo lange tijd in een ander land ben je niet meer zo bezig met verschillen. Daarom vond ik het leuk om me in deze tijd bewust te worden van een ander verschil dat ik nog niet op het netvlies had. Het verschil in de omgang met risico’s. Duitsers zijn over het algemeen meer gedreven door risicoreductie en zekerheidsverlangen en dat speelt bij de Coronaaanpak ook een belangrijke rol. Diezelfde behoeften ervaren Nederlanders nu ook in deze extreme omstandigheden. Zwabberend beleid voelt dan alsof je niet wordt serieus benomen.
Jaap van ’t hek (13 december 2020)
Dank voor je reactie Susanne, en heel interessant over het verschil in risicovermijding. Ik kan me dat cultuurverschil goed voorstellen. Tegelijk zagen we in de eerste golf dat Nederlanders ook best bereid zijn overheidsbeleid te volgen. Als de koers duidelijk is.