Critisch
25 oktober 2013
Beste Leike,
Kritisch? Op de sociale academie in de jaren ‘70 bestonden er twee soorten wetenschap: de burgerlijke en de kritische. Raad eens welke deugde en welke niet? De burgerlijke wetenschap was van het kapitaal, de heersende klasse, het establishment (eigenlijk dat wat we gewoon wetenschap noemen) en de kritische, ja die was van Marx en zijn trawanten. Geestig he?
Maar ondertussen krijg je wel een blik ingetraind waarin je weinig voor zoete koek aanneemt en waarin een kritische blik uitgangspunt was. Dat heeft me wel geholpen in mijn leven om met een zekere scepsis naar de dingen te kijken, waardoor ik soms ook door de mistvlarden keek die anderen het uitzicht belemmeren.
Maar het is natuurlijk ook een beetje een eenzijdige manier van kijken. Edward de Bono beschrijft in ‘zes denkhoeden’, zes manieren van kijken naar vraagstukken.
|
Witte hoed |
kale feiten en cijfers |
Je gaat uit van objectieve informatie. |
|
Rode hoed |
gevoel en intuïtie |
Je reageert emotioneel (zonder een reden te hoeven geven). |
|
Zwarte hoed |
negatief / pessimistisch |
Je bent advocaat van de duivel. |
|
Gele hoed |
positief / optimistisch |
Je bekijkt het van de zonnige kant en zoekt naar de voordelen. |
|
Groene hoed |
creatief |
Je mag freewheelen in je manier van denken (vrij associëren, alternatieven bedenken). |
|
Blauwe hoed |
beschouwend, controlerend |
Je houdt het proces in de gaten. |
Bij het werken met teams kan je leuke oefeningen doen door de leden te vragen bij een bepaald vraagstuk systematisch te kijken vanuit het perspectief van één van die hoeden.
De zwarte kritische hoed krijgt een mooie functie te midden van andere evenzeer functionele invalshoeken.
Ook kritisch en heel constructief is het fenomeen tegenspraak bij politie en justitie. Sinds men zich daar realiseerde dat allerlei vormen van ‘groupthink’ en tunnelvisie soms leidden tot grote misstappen, is men heel systematisch gaan werken met een soort geïnstitutionaliseerd tegendenken. Bij een beetje zware zaak wordt de tegenspraak via ambtsinstructies geregeld. We schreven erover in Ondertussen.
Weet jij trouwens waarom het kritisch is en niet critisch? Het staat zo jaren zeventig met de K.
Groet, Jaap