Buigzaam Europa

17 september 2019

Beste Jaap,
 
Mooie vergelijking, dat fikkie stoken in het papierhok. De grootste belhamel van dit moment is wat dat betreft denk ik Britse Boris. Die heeft zich inmiddels lelijk in een hoek geverfd. Of in jouw metafoor, hij krijgt het samen met zijn maten van het Lagerhuis behoorlijk warm in dat papierhok. Het fikt maar ze kunnen er niet uit. Maar of hij dat zelf zo ziet?
 
Ik moet terwijl ik naar die Britse ontwikkelingen kijk steeds aan het boek van Luuk van Middelaar denken, De passage naar Europa, waarin hij beschrijft hoe Europa zich gevormd heeft. Hij laat zien hoe belangrijk toeval, taal en het gevoel er samen uit te moeten komen daarin waren. Ik vond het een prachtige schets van hoe het systeem Europa door tegenslag en moeilijkheden zich steeds verder ontwikkelde en steeds antifragieler werd. We konden tegen een stootje, dacht ik trots. Blijkt die trots toch een soort ijdel vooruitgangsgeloof te zijn.
 
Van Middelaar schreef zijn verhaal toen alle Europese landen hun lidmaatschap vanzelfsprekend vonden en dachten dat ze er nooit uit zouden stappen. Soms was juist dat de reden voor een oplossing: we kunnen er niet uit, maar we moeten toch een oplossing bedenken. Handelend vanuit een groter belang werd elke keer een modus gevonden. De grote vraag lijkt of we ook antifragiel blijven als er een land uitgaat? Zou het lukken of gaat het stuk?
 
Daar ben ik lang optimistisch over geweest. ik nam als vanzelfsprekend aan dat hen die de macht was toebedeeld, die macht ook handelend in het grotere belang zouden gebruiken. Maar ik zie steeds vaker dat het grotere belang er niet toe doet, dat alles draait om de kleine wereld van de eigen drang en het eigen gelijk. Ik zie ze opgesloten raken in hun eigen ijdele wereld. Ik zie ze hun egostrijd strijden zonder dat ze lijken te zien wat ze in het grotere geheel aan het stukmaken zijn.
 
Of het er nou om gaat dat je met een Sharpie je gelijk haalt op een weerkaart of beweert dat je oranje teint veroorzaakt wordt door spaarlampen, of vecht op leven en dood in het Britse Lagerhuis, het gaat om mensen die op zichzelf gericht zijn en niet op het systeem waarin ze zo’n cruciale plek hebben. Ik noem nu buitenlandse voorbeelden, maar in Nederland hebben we ze ook. Vorige week wees Tom Jan Meeus in zijn column op het feit dat het ‘minder-minder’-gedoe al twee jaar duurt, dat het elke keer de krant haalt, maar dat Wilders met de oorspronkelijke belofte (”Dan gaan we dat regelen”) nooit iets heeft gedaan. Toch weet hij het vuurtje steeds weer op te stoken.
 
Deze tijd van social media, individualisering en de geklikte waarheid maakt dat mensen met macht zichzelf opsluiten in reuring-genererende bubbels die zelfstartend en zelfreproducerend zijn zonder dat ze in verbinding hoeven zijn met de echte wereld. Maar de bal is de echte wereld. De consequenties van het handelen in die bubbel voelen we daar. Misschien voel je dat niet als je Wilders of Baudet heet, omdat je een taalspel kunt spelen en moreel verontwaardigd kunt doen als mensen je op de consequenties aanspreken. In je bubbel doe je geen kwaad, en de wereld buiten je bubbel is tegen je. Het slachtofferschap is een aantrekkelijke positie in een wereld waarin veel mensen zich slachtoffer voelen.
 
Maar dat geldt denk ik niet lang meer voor Britse Boris. Er worden inmiddels door de echte wereld brandgangen om hem heen gegraven om te zorgen dat de brand niet uitslaat. Ik duim dat we in de echte wereld antifragiel genoeg zijn om deze gekte in te dammen.
Ik ben bang dat we steeds vaker bubbels door moeten prikken, brandgangen moeten graven, stokjes moeten steken, grenzen moeten trekken voor juist die mensen die we de rol gegeven hadden om juist te voorkomen dat we dat moesten doen.
We weten alleen nog niet zo goed hoe het moet. Maar ook dat leren we vast. Ik verheug me daar nu al op.
 
 
Groet, Leike