Trump vs Hillary

20 oktober 2016

Beste Jaap,

Wat een gedoe toch rond die Amerikaanse verkiezingen. Botsingen en gevechten tussen twee kandidaten die beiden niet de populariteitspoll winnen. Potten die de ketel verwijten dat ‘ie zwart ziet. En vlekjes zitten aan allebei.

En man, wat kunnen die Amerikanen blamen en shamen. Hard tegen hard. Alles erbij halend wat in hun kraam te pas komt, of het nou van doen heeft met de taak waar ze voor opteren of niet. Het hoort natuurlijk bij hoe Amerika dat doet (hoewel we het aardig beginnen over te nemen), maar hier is nog wat anders aan de hand. De heersende politiek is verontwaardigd over de manier waarop Trump zich gedraagt. Hij voldoet niet aan de spelregels van de heersende politiek. Op zijn beurt verwijt Trump die zittende politiek nou hun eigen mores. Hij is verontwaardigd over de ‘oneerlijkheid’ ervan.

Ik heb er Jane Jacobs, een Amerikaans socioloog, maar eens bijgepakt. Ik moet steeds denken aan haar theorie over de botsende ethische systemen van openbaar bestuur en bedrijfsleven als ik dat geharrewar tussen die kandidaten zie.

Jane Jacobs stelt dat er twee grote ethische systemen in een maatschappij zijn: het çommercial moral syndrome’ (het waardensysteem van het bedrijfsleven) en het ‘guardian moral syndrome’ (het waardensysteem van de overheid). Het woord ‘syndrome’ gebruikt ze in termen van ‘stelsel’ niet van syndroom (hoewel je dat met deze gekte bijna zou verwachten J). Ze stelt dat het hier gaat om ethische systemen die zo anders zijn dat ze elkaar niet begrijpen. Het zijn systemen die van volstrekt andere waarden uitgaan, en op grond daarvan de waarden van de ander verafschuwen en afwijzen.

Hillary is groot geworden in het ethische systeem van het publiek bestuur. Zij is de verpersoonlijking van die waarden en leeft ernaar. Belangrijke waarden uit dat systeem zijn bijvoorbeeld ‘vermijd handel’, ‘wees dapper’, ‘wees gezagsgetrouw en gedisciplineerd’, ‘hecht aan tradities’, ‘respecteer hiërarchie’, ‘wees loyaal’, ‘bluf’, ‘neem wraak’ en ‘misleiden mag als dat voor de taak nodig is’. Kenmerken die nodig zijn voor het politieke spel. Allemaal voor de goede zaak. Liegen is daarom ook geen liegen.Dan Donald. Vleesgeworden ondernemer. Gepokt en gemazeld in het commercial syndrome. Welke waarden zijn daar belangrijk? ‘Concurreer’, ‘wees ondernemend en initiatiefrijk’, ‘wees inventief’, ‘wees eerlijk’, ‘wees openhartig en oprecht’, ‘scheid je af/creëer afscheidingen als de taak daarom vraagt’. Je mag elkaar pootje haken, de pas afsnijden, bedriegen (dat is allemaal concurreren), maar je doet het wel met open vizier. Allemaal kenmerken die nodig zijn om ondernemend en met lef te kunnen handelen.

Is die botsing tussen Clinton en Trump niet ook heel erg een botsing tussen die twee waardesystemen? En zou het zo zijn dat in Amerika die twee systemen op dit moment (of al langer) sowieso botsen? Dan is het niet alleen een verkiezingsfitty, maar een groter maatschappelijk vraagstuk. Onze kandidaten gaat het niet helpen. Je kunt elkaar immers alleen bevechten als je elkaars waardensysteem respecteert. Dan raak je elkaar. Doe je dat niet, dan is het enige dat ontstaat het diskwalificeren van de ander op grond van een inferieur waardensysteem. Ik ben heel benieuwd wat er zou gebeuren als een van beiden vanuit het waardensysteem van de ander zou gaan praten. Niks waarschijnlijk …

Want laten we wel zijn, in deze fase van de Amerikaanse verkiezingen is die mogelijkheid allang gepasseerd. Het is moddersmijten en jezelf zo goed mogelijk tegen de modder van de ander wapenen.

En ondertussen hou ik mijn hart vast. Want Trump omarmt nog een aantal andere waarden. Waarden waarvan je hoopt dat Jacobs ze nooit als derde maatschappelijk waardesysteem zal hoeven beschrijven.

Ik duim dat zelfs de Amerikanen die zich meer thuisvoelen bij het commercial syndrome en dus wel met Trump mee kunnen voelen, dit keer voorrang geven aan de andere kandidaat.

Groet,

Leike