Sportificering

15 juni 2016

Beste Leike,

Ja, als je over de media begint….
We zitten nu opeens in een SPORTZOMER. Op radio1 is de toch al merkwaardige combinatie ‘nieuws, achtergronden en sport’, voor de komende maanden omgetoverd in ‘sport en tussendoor af en toe iets over het nieuws’. Het is alsof men in Hilversum de wereld even op vakantie heeft gestuurd. Dus krijgen we het EK-voetbal, de Olympische spelen, de Tour de France en Wimbledon, met tussendoor onderbrekingen over minder belangrijke onderwerpen zoals vluchtelingen, klimaat, aanslagen, Brexit, economische stagnatie, vertrumping en de opmarsen van Erdogan en Putin.

Ik heb het altijd al een beetje gek gevonden dat als die verslagen van (toch eigenlijk) commerciële activiteiten en de woorden-in-de-mond-leg-interviews eromheen worden gemaakt door mensen die zich (sport-)journalist noemen. Evenals de eindeloze praatprogramma’s daaromheen, waarin iedere schijn van onpartijdigheid wordt vermeden.

Nu zou je kunnen denken dat sport’journalistiek’ geen goed voorbeeld is voor de collega-journalisten die het wereldleed verslaan. Dat zij afstand zouden nemen van deze vorm van journalistiek. Maar als je goed kijkt …

René Gude muntte het begrip ‘sportificering’ van de samenleving: de wereld zien als een wedstrijd. Ik vind dat een interessant perspectief. We zijn steeds uit op vergelijking met anderen, willen er beter afkomen, willen winnen. Dus drukken we van alles uit in cijfers, die maken dat ‘objectief’.
De peilingen geven politici wekelijks feedback op hun mediaprestatie, de wetenschapper houdt zijn citatiescore bij, de zzp-er zijn omzet, de ondernemer zijn kwartaalcijfers en beurskoers.
Kijk eens naar (het verslag van) de presidentsverkiezingen in Amerika: een race tussen twee kandidaten. Of volg de race in Groot-Brittanië tussen Cameron en Johnson over een eventuele Brexit. Het verslag van een kamerdebat gaat steeds vaker niet over de inhoud, maar over de vraag wie heeft gewonnen. Wie heeft wie hoe klem gezet?
Herinner je je hoe Balkenende Bos wegzette als een draaier? Waarschijnlijk wel. En weet je nog waarover het ging? Waarschijnlijk niet meer. Balkende–Bos 1-0.
Zie hoe de zwarte Pietendiscussie verslagen wordt als een wedstrijd tussen twee partijen en en wie er aan de winnende hand is. Het lijkt er bijna op dat journalisten in de leer zijn gegaan bij de sportliefhebbers die zich als hun collega’s voordoen.

Voor een wedstrijd zijn altijd tenminste twee deelnemers nodig. Dus creëert de journalistiek een tegenpartij om de wedstrijd mogelijk te maken. Is er onder wetenschappers nagenoeg overeenstemming over de opwarming van de aarde, dan gaan de journalisten op zoek naar een dissident die –al dan niet gefinancierd door Exxon- meldt dat het bewijs op drijfzand berust. De argeloze krantenlezer concludeert dat de wetenschap het niet eens is en draait de verwarming nog eens wat hoger. Door deze truc konden tabaksfabrikanten jarenlang wegkomen met het idee dat de relatie roken-kanker dunnetjes was.

En spreek de verslaggever er eens op aan. ‘Hoor en wederhoor’, hoor je dan. Mooi als het over meningen gaat, maar dodelijk als het feiten betreft. Iedereen heeft recht op zijn eigen mening, maar toch niet op zijn eigen feiten?
Omgaan met kritiek is niet de sterkste kant van de media. “Oh, krijgen wij weer de schuld!” ligt in veler mond bestorven. De journalist als een soort neutrale figuur is die geen verantwoordelijkheid draagt voor wat hij vertelt of in zijn straatinterviewtjes laat vertellen.
En toch selecteert hij de hele dag wat hij wil melden, maakt hij keuzes, maakt hij het spannend en probeert hij zijn eigen wedstrijd te winnen. Die van kijkcijfers, oplagen, of een Tegel- of Pulitzerprijs.
En de sportjournalist? Even googelen en:
“De Nederlandse Sport Pers heeft drie nieuwe onderscheidingen in het leven geroepen, naast de bestaande NSP Sportpersoonlijkheidsprijs 2015 en NSP Sportfoto van het Jaar. Aan de prijzenreeks worden Sportjournalist van het Jaar, De Sportnext Prijs voor het Sportjournalistieke Talent van het Jaar en het Sportevenement van het Jaar toegevoegd. De prijzen worden uitgereikt op 11 januari tijdens het Sport & Media Nieuwjaarsdiner 2016 in Rotterdam. Producties kunnen worden ingestuurd tot 23 december.”

Ik bedoel maar.

Groet, Jaap