Pragmatisch omgaan met verschillen

17 september 2014


Beste Jaap,

Tja, die John Gray. Da’s geen pretletter inderdaad. Ik pakte laatst zijn ‘Zwarte mis’ er weer eens bij. Een boek waarin hij – nog voor de opkomst van IS – al laat zien dat we na de koude oorlog niet wegbewegen van grote utopische systemen. Volgens hem bewegen we er naartoe. Hij waarschuwt ervoor en pleit voor een pluriforme samenleving, waarin de omgang met individuele verschillen centraal staat. Beetje als het Europa van Van Middelaar dus.
Bijna was ik op deze plaats begonnen aan vervolgbespiegelingen over de ingewikkeldheid van verschillen. Verschillen schuren immers altijd een beetje. En dus went het nooit echt. En leidt het tot gedoe. Maar toen bedacht ik me hoe vaak ik zie dat het eigenlijk best goed gaat. Niet omdat we verschillen vieren, koesteren en ervan leren. Maar gewoon, omdat we ze kunnen verdragen.

Je kunt bepleiten dat verschillen leuk zijn. Maar het is makkelijker om verschil te gebruiken om de ander uit te sluiten, dan om één grote happy family van verschillen te vormen. Individuele verschillen laten immers het verschil tussen jou en de ander zien. Ze belichten je eigen positie en identiteit ten opzichte van die ander. En daarmee word je op een bepaalde manier ook weer intolerant ten opzichte van de ander in dat verschil. De ander is immers jou niet.

In het dagelijks handelen dat verschil steeds uitvergroten is echter enorm lastig. Het Ik komt steeds tegenover de Ander te staan. En dat werkt niet. Dus zijn we vaardig in het verdragen van verschillen. Vaardig geworden in er zo mee omgaan dat de relatie en de situatie werkbaar blijven. Van Middelaar laat zien dat dat verdragen een enorme kracht is. Juist omdat je het niet groter of kleiner maakt dan het is, maar het als pragmatisch vermogen inzet om tot werkbare oplossingen te komen.
Datzelfde zie ik vaak in organisaties. Natuurlijk heeft iedereen daar wat last van verschillen, maar het wordt zelden zo groot dat het onwerkbaar wordt. Je relativeert, ontloopt, verdraagt, manipuleert, zoekt kansen en houdt het klein. Net genoeg water bij de wijn doen om verschillen naast elkaar te laten bestaan. Net te weinig om je eigen identiteit kwijt te raken. Je maakt pragmatische keuzes om het werk werkbaar te houden.

In ons nieuwe boek Pragmatisch veranderen in robuuste organisaties (eind van het jaar in de winkel) belichten we zulk soort pragmatische vermogens. We laten zien hoe pragmatische vermogens helpen om ideologieën (Gray) of idealen (Van Middelaar) om te zetten naar iets dat werkt. Hoe ze helpen om tot oplossingen te komen en keuzes te maken die ervoor zorgen dat de relatie heel blijft, het proces blijft lopen en het gewone werk gedaan wordt.
Dat omgaan met verschillen is zo’n pragmatisch vermogen. Niks groots en meeslepends, maar klein en praktisch. Omdat je door moet met elkaar. En je er dus niets aan hebt als verschillen dat frustreren. Mensen zijn er ontzettend goed in. Zo goed dat we pas merken dat omgaan met verschillen lastig is, als het te veel schuurt. En dus zien we over het hoofd hoe goed we er eigenlijk in zijn.

Groet, Leike

Reageer

Organisatievragen