Ode aan mijn collega

18 april 2019

Beste Leike,
 
Onlangs las ik het prachtige ‘Odes’ van David van Reybrouck. Ik weet dat jij ook een fan van hem bent, zo veelzijdig, diepgravend en tegelijk meeslepend zoals hij kan schrijven. In Odes brengt hij een serie buitengewoon bewonderende teksten. Zo fijn om eens iemand te lezen die zonder enige terughouding, met mooie beschrijvingen en argumenten zijn lofprijzingen beeldhouwt voor muziekstukken, mislukkingen, de lente, de liefde of de poetsvrouw. Ik wou dat ik dan kon.
 
Want er is een aanleiding. Brechtje Kessener en jij hebben deze week eerste exemplaren aan mede-auteurs aangeboden van ‘Meer dan de som der delen, systeemdenkers over organiseren en veranderen.’ Wat een boek!
Al jaren organiseren jullie voor Sioo ‘de systeemweek’, een week lang leren over hoe systemen werken. Of preciezer, hoe je naar systemische samenhang kunt kijken. En nog wat preciezer, hoe allerlei systeemdenkers denken. En nog wat knapper, hoe je al die systeemdenkers weer kunt clusteren in systemen van systeemdenken.
Zo kun je daar leren dat er holistische systeemdenkers zijn, denkers die de mens in of juist niet in hun systeem denken, transitiedenkers, procesdenkers, natuurwetenschappelijke systeembeschrijvers, kritische types, groepsdynamische…
Die systeemweek was van meet af aan altijd een klein feestje met enthousiaste deelnemers die dol waren op hersengymnastiek. Zo succesvol, dat het nu twee keer per jaar georganiseerd wordt. Zo succesvol dat in mei-juni zelfs een internationale systeemveertiendaagse georganiseerd wordt.
En ondertussen, terwijl wij samen bezig zijn aan een boek over Onmacht, ondertussen maken Brechtje en jij een boek waarin zo’n veertig auteurs 38 manieren van systeemdenken beschrijven en Brechtje en jij er overzichten en in- en uitleidingen bij maken. 823 bladzijden in totaal. Waarbij je zelf een hoofdstuk over Bateson schrijft, met Marijke Spanjersberg over Margareth Wheatley en met mij samen een over Sociaal construeren en een over Taleb. En ondertussen schrijven we hier en daar ook nog een artikeltje voor een tijdschrift.
Van Simon Vestdijk werd gezegd dat hij sneller schreef dan God kon lezen. Ik weet niet welke vergelijking daar nog overheen kan. En ondertussen adviseer je klanten, geef je les en organiseer je met de linkerhand de masterclasses voor de Ambachtsschool en doe je nog veel meer.
Tot zover even een paar lofprijzingen aan mijn favoriete collega. En omdat ik weet dat je daar helemaal niet tegen kan, ga nu snel door op het boek.
 
Ik ken drie prachtige metaboeken in ons vakgebied. Boeken waarin geprobeerd wordt het vakgebied samen te vatten in grotere gehelen. In metaforen, kleuren of scholen.
Voor de organisatiekunde deed Gareth Morgan dat. In ‘Images of organization’ ordent hij de hele organisatiekundige literatuur naar onderliggende veronderstellingen. Zo laat hij zien dat sommige auteurs een organisatie eigenlijk als een machine zien, anderen als een cultuur of bijvoorbeeld een psychische gevangenis. Voor de veranderkunde maakten Léon de Caluwé en Hans Vermaak zo’n overzicht. Allerlei veranderkundige theorie werd gesorteerd in vijf prachtige setjes van aannames over wat verandering is en hoe het gaat. Hun inmiddels populaire kleurentheorie beschreven ze in ‘Leren veranderen’.
Henry Mintzberg schreef ‘Strategie safari’. Hij ordent al het denken over strategie in tien scholen, tien veronderstellingen over wat strategie eigenlijk is of zou moeten zijn. Een geestverruimend boek.
Ik denk dat ‘Meer dan de som der delen’ eigenlijk ook zo’n boek is geworden. Systeemdenkers ingedeeld in tien scholen, in tien manieren van naar systemische samenhang en ontwikkeling kijken, in tien paradigma’s. Een actueel metaboek.
 
Want wat is dat systeemdenken het onderwerp van deze tijd. De boel desintegreert met centrifugaalkrachten. We hopen op een samenbrengend oranjegevoel en op nieuwe overstijgende verhalen en idealen. Psychologen en verpleegkundigen praten over verbinden, politici willen kloven dichten, tribes worden gekampvuurd, managers willen integreren, ketens worden gesmeed, netwerken gebouwd.
En het zijn nu juist de systeemdenkers die zo mooi systemisch kunnen kijken waar de samenhang ligt, waar de relaties bestaan, hoe de krachten werken. Het biedt manieren om overspannend te denken en te zien in welk groter geheel de dagelijkse dingen passen. Wat knap om daar zo’n actueel en perspectiefrijk boek over te maken!
 
Groet,  Jaap