Meervoudig kijken?

2 juni 2016

Beste Jaap,

Nederland lijkt een raar land geworden. Ik voel me een soort Alice in Wonderland, die niet begrijpt wat er om haar heen gebeurt. Door welk venster kijk ik eigenlijk naar het land waar ik in leef? Is het echt wat ik zie?

In ons vak is meervoudig kijken belangrijk. Blijvend diagnosticeren, en beseffen dat elk verhaal dat je vertelt een uitsnede van de werkelijkheid is, die noodzaakt tot onderzoeken van andere uitsneden. Maar hoe kan ik onderzoeken, als al die uitsnedes al zorgvuldig voor me gedaan zijn? Als alles wat spontaan lijkt, getypecast is? Er was deze week een prachtig fragment op de radio van Blair die een speech hield net na het overlijden van Diana. Het leek spontaan, hij zag er ontroerd uit. Alles vooraf geoefend, blijkt. Politici bereiden elk statement zorgvuldig voor, afgestemd op hoe je veel kiezers kunt winnen. Ze moeten wel, want de media geven hen niet veel tijd en kans om hun verhaal te doen. Dus oefenen ze catchy oneliners en gaat een kamerdebat voor een – groot? – deel om het voor de media uitspelen van ingenomen en geharnaste zienswijzen. Improvisatietheater waarin de verhaallijn vooraf goed is afgesproken.

Die Media! Ook zij zijn erg goed in tendentieuze uitsnedes. Zij hebben de camera en microfoon. Waar zij hun beeld op richten, dat is wat wij zien. En ook zij willen onze aandacht. Dus richten ze op wat het meeste reuring levert. Ik kan me herinneren dat ik – in een interim-klus – te maken had met media. Rook hadden ze gezien, de persmuskieten. Vuur moesten ze vinden. Wij reikten feiten aan waarmee ze konden zien dat er geen echt vuur was. De pers kwam opdagen, kreeg de uitleg … en concludeerde dat het geen nieuws was. Goed nieuws is immers geen nieuws.

En wij, burgers dan! Want waarom doen die media dat? Omdat wij onze aandacht niet lang vast kunnen houden, omdat wij sensatie willen in plaats van nieuws. Alsof het leven bestaat uit een grote spannende thriller, waarin je steeds complotten moet zien te achterhalen. Een tijdje terug viel ik –terwijl ik in de auto zat – in een radio-interview. Heerlijk interview, kon niet meteen plaatsen wie er aan het woord waren, maar genoot van elke zin. Na een tijdje vroeg ik me af waarom ik eigenlijk zo zat te genieten. Interviewer en geinterviewde lieten elkaar uitpraten! Waren belangstellend naar elkaar! Onderzochten met elkaar het thema, gingen uit van elkaars antwoord in plaats van het halverwege een zin al te betwisten. Kom daar nu nog maar eens om. Zeldzaam geworden.

Oh ja, en wij, burgers en onze eigen ‘sociale(?)’ media! We vinden onszelf zo belangwekkend dat iedereen ons geschreeuw mag horen. Lopen met onze eigen uitsnedes van ons verhaal te koop. Ons beroepend op ons recht van vrije meningsuiting beledigen we Jan en alleman. Hoorde laatst Jörgen Rayman zeggen dat je vroeger, als je boos was, een brief schreef. De tijd die dat kost, maakt dat menig brief niet meer verzonden wordt. Die tijd is er niet meer op sociale media. En dus krijgen we te maken met de resultaten van acute buikloop, in plaats van een goed verteerd betoog.

En dat is weer nieuws voor de Media. Want daar zit een verhaal, reuring, daar kun je weer even mee stokebranden. En dat is weer voer voor politici, want het is een gelegenheid om je gunstig in het cameralicht te plaatsen.

Het lijkt niet uit te maken dat het daarna in het niks verdwijnt. Het gaat om het effect.

En als Alice in Wonderland vraag ik me steeds maar af: is dit nou echt zo of houden ze me ook hiermee voor de gek?

Groet, Leike