Mandela de pragmaticus

15 december 2013


Beste Leike,

Je nodigt me uit om het over leiderschap te hebben. Een beetje gemeen van je natuurlijk, omdat je weet dat ik –net als jij- vragen heb bij al die gezwollen teksten over en verwachtingen van “LEIDERSCHAP”. Er zit een soort veronderstelling in al die aandacht voor persoonlijke eigenschappen die voorbij lijkt te gaan aan de context er omheen. Goffman schrijft ergens; ‘It’s not men and their moments, but moments and their men.’ De context is bepalender dan de individuele mensen.

Malcolm Galdwell beschrijft in ‘Uitblinkers’ dat van de 75 rijkste mensen ter wereld er 14 Amerikaan zijn die zijn geboren tussen 1830 en 1840. Zij zaten in de kracht van hun leven toen de Amerikaanse economie explodeerde. Gladwell geeft in zijn boek nog talloze mooie voorbeelden van de waarde van context.

En…toch. Het is de week dat Nelson Mandela overleed. Iemand die wel heel veel indruk op heel veel mensen heeft gemaakt en zonder wie de geschiedenis van Zuid-Afrika zonder twijfel anders zou zijn gelopen. Iemand die indruk maakte door zijn wilskracht, maar ook door zijn vermogen te leiden. Iemand die door zijn wraakloze houding bewondering en heel veel gezag afdwong.

Dezer dagen werd zijn ‘heiligheid’ en zijn morele gewicht zwaar aangezet. Maar ik zag anti-apartheidsactiviste Connie Braam bij Pauw en Witteman ook een mooi ander verhaal houden. Connie Braam was jarenlang het gezicht van de anti-apartheidsbeweging in Nederland. Actief om het westen tot boycots, te brengen het Zuid-Afrikaanse regime te isoleren en het ANC te ondersteunen. Zij vertelde het verhaal dat Mandela voorop ging in de gewapende strijd van het ANC tegen de apartheid, dat hij in de gevangenis biografieën van politieke leiders las en heel veel andere boeken die hem hielpen nadenken. Hij was al die jaren op Robbeneiland bezig met hoe de wereld eruit zou moeten zien als het ANC de strijd zou winnen. Wat voor soort regime er nodig zou zijn om niet in armoede en onderlinge twisten terecht te komen. Zo kwam hij tot de zeer pragmatische conclusie dat de blanken een plek moesten houden/krijgen omdat anders de economie zou instorten. Hij concludeerde dat dat alleen zou kunnen als er geen bijltjesdagachtige dingen zouden gebeuren. Dus was het nodig de strijdbijl te begraven zodra de strijd gewonnen zou zijn. Dus kwam er een waarheids- en verzoeningscommissie om de jarenlang opgebouwde woede van de zwarte meerderheid een plek te geven.

Connie Braam veranderde met deze accenten het frame de op verzoening gerichte ‘black Jesus’ in dat van een zeer pragmatische en resultaatgerichte strijder tegen ongelijkheid en onderdrukking. Die pragmatische houding maakte hem oneindig veel effectiever dan de emotiegestuurde Mugabe van buurland Zimbabwe. Dat lijkt me toch wel echt leiderschap.

De interessante vraag blijft natuurlijk wat de bijdrage van de Connie Braam en haar strijdmakkers in de rest van de wereld is geweest aan het imposante leiderschap van Mandela.

Groet, Jaap

Reageer

Organisatievragen