Managementbashing

29 september 2015

Beste Leike,

CBS wist afgelopen week te melden dat het aantal managers in Nederland het afgelopen jaar met 8% afnam terwijl de beroepsbevolking groeide. De ratio ten opzichte van andere werkenden daalde van 17 naar 15%.
En dus doken de radio1-journaals en de BNR-en van deze wereld op dit opmerkelijke nieuws. Goed nieuws, zo was veelal de toon. Want managers, dat is een kaste van behoorlijk verbodige, zichzelf in stand houdende en zichzelf verrijkende opvreters die de gewone mensen in de weg lopen en onderdrukken.
Het meest platte was misschien nog wel het interview met Prof. Dr. Alfred Kleinknecht in de Nieuwsshow. Deze emeritus hoogleraar innovatie-economie noemde management “gekristalliseerd wantrouwen”. Hij legde uit dat hij betrokken was bij een startup en hoe ze het management daar deden; dat deden ze niet. Je hebt gewoon projecten met doelstellingen. Zij hebben geen leidinggevende nodig, hoogstens mensen die faciliteren. Want, aldus Kleinknecht, bij zelfsturende teams komt veel creativiteit vrij. En als je minder goed kunt meten zoals in de zorg, moet je zorgen dat er veel intrinsieke motivatie is. Daarmee is het opgelost, volgens hem.
En zo bazelde deze N=1-wetenschapper een kwartier lang door over hoe ze dat in zijn bedrijfje deden. De interviewers hingen aan zijn hooggeleerde lippen. Managers hebben een reputatieprobleem; dat is duidelijk. Je hoeft blijkbaar niet naar echte deskundigen te zoeken als je over management een mening over wilt hebben. Innovatie-economie is toch ook een soort management?
Maar waar komt die beroerde reputatie vandaan?
Jarenlang zijn professionele organisaties opgeschaald, verzakelijkt, efficiënter en accountable gemaakt. Dat proces gaat nog altijd door. De twee Amsterdamse universiteiten moeten fuseren nadat de UvA al gefuseerd was met de grootste hogeschool van de stad. Dus ook de twee academische ziekenhuizen die erbij horen, AMC en VU, gaan samen. Hier worden wetenschap en zorg beter van, zo is de redenering. We zagen eerder dit jaar het vooruitgangsoptimisme bij de vorming van de Nationale Politie stranden. We zagen de grootheidswaan van woningcorporatie Vestia omslaan in een to big to fail waardoor de hele sector moet bloeden. Gemeentes krijgen zoveel rijkstaken naar binnen geduwd dat ze allen kiezen voor fusies of voor -voor burgers (en bestuurders) onbegrijpelijke- samenwerkingsverbanden. En om al die beweeglijke, ingewikkelde en dubbelzinnige werkprocessen nog een beetje in goede banen te leiden worden daar managers voor gezocht. 
Al die schaalvergroting en de verantwoordingsstructuren die daarbij horen, zorgen dat heel veel managers niet meer bezig zijn met meerwaarde creëren voor de organisatie, maar met het produceren van verantwoording. Data, omzet, productienormen en KPI’s die met dashboards en andere hulpmiddelen gemonitord worden, moeten daarbij helpen. Het is een sturen op kwantiteiten, we verpakken de wereld in cijfers en andere abstracties. Kwaliteit bestaat in die meten-is-weten-wereld alleen als hij in cijfers kan worden uitgedrukt; kwaliteit bestaat alleen als het kwantificeerbaar is, als op te roepen is in het managementinformatiesysteem. Kwantiteit=kwaliteit en omgekeerd. 
Zo ontstaat een waardenconflict met de professionals die hun werk graag goed willen doen en voor wie kwaliteit niet altijd gereduceerd kan worden tot digitale informatiepakketjes. Die liefde voor hun vak hebben en weten dat aandacht en motivatie niet echt meetbaar zijn. Wetenschappers, verpleegkundigen, docenten, welzijnswerkers, politieagenten. Allen krijgen zij te maken met een formulierenstroom die nodig is voor de heilige transparantie en verantwoording naar de eindeloze hoeveelheid stakeholders en financiers, maar die weinig te maken heeft met het werk dat ze dagelijks doen. Het houdt de agent van straat, de dokter van het bed, de leraar uit de klas.
En daar krijgen managers dan de schuld van.

De denkfout lijkt me dat managers gezien worden als de oorzaak van deze gekkigheid. Maar dan gaan we voorbij aan de rol van de politiek, bestuurders, politici, journalisten en wetenschappelijke kletsmajoors die met eenvoudige redeneringen complexe kwesties proberen te duiden.
Kan jij daar nou ook zo bozig over worden?

Groet, Jaap