lenen, lenen, betalen, betalen

29 april 2021


 Beste Leike,
 
Jij bent net als ik van de ouderwetse soort he? Liever sparen dan lenen, niet meer uitgeven dan je hebt, liever een appeltje voor de dorst in je rugzak dan de speculatie dat de wandeltocht vast wel langs een boomgaard zal leiden.
Al sinds de start van Organisatievragen in 1997, kijken we naar patronen. Op onze eerste website plaatsten we er foto’s van, zo gefascineerd zijn we erdoor.  Van de week viel er weer eens een muntje over zo’n patroon in het management van ons land. Ik probeer het zichtbaar te maken aan de hand van een paar voorbeelden.
 
Kijk naar corona. Eerst was het de bedoeling om te versoepelen na de piek. Met de toenemende terrashonger veranderde dat in versoepelen na het plateau. Uiteindelijk werd besloten de rem eraf te halen op basis van een voorspelling dat het plateau waarschijnlijk op zijn hoogtepunt was (wat een beetje gek is voor een plateau). Om tot slot met speculaties over het weer en het toenemend aantal vaccinaties te veronderstellen dat we net langs de afgrond zouden kunnen balanceren. Hier wordt beleid gemaakt op basis van modellen en verwachtingen over een verschijnsel dat we niet kennen en dat al dikwijls verkeerd is voorspeld. De risico’s van deze modelsturing zijn groot: het niet uitkomen van die voorspellingen kost mensenlevens (klink ik nu te dramatisch of demagogisch, of is dit puur feitelijk?). Het kabinet -dat zelf al wekelijks valt- loopt geen risico’s meer, de burgers wel.
 
Je ziet het ook in de decentralisatie van de jeugdzorg een aantal jaar geleden. Het dichter bij de burger brengen van de organisatie, zou ervoor zorgen dat het meer naar de menselijke maat èn efficiënter werd. Althans, dat was de voorspelling waar een voorschot op genomen werd door het budget meteen maar fiks mee te korten. Een omgekeerd voorschot op de toekomst. Inmiddels blijkt de voorspelling niet te kloppen, zijn heel veel gemeenten in diepe financiële problemen omdat ze absoluut niet uitkomen met het bedrag dat ze voor jeugdzorg kregen èn is de jeugdzorg er zo op achteruitgegaan dat betrokkenen over een crisis spreken.
 
Mijn laatste voorbeeld waarin je de liefde voor lenen kunt terugzien. Om een financiële impuls aan het onderwijs te geven werden de studiebeurzen omgezet in een leenstelsel. Studenten zouden immers later ruim gaan verdienen, waarmee ze hun voorschot op de toekomst konden afbetalen. Maar inmiddels heeft de Autoriteit Financiële Markten, in strijd met de afspraken destijds, verordonneerd dat de studieschuld moet worden meegenomen in de afweging of iemand een hypotheek kan krijgen. Daarmee wordt het voorschot dat studenten nu moeten nemen op de toekomst, een toekomstig nadeel.
 
Regeren natuurlijk vooruitzien. Alle beleid dat je maakt is op basis van veronderstellingen over de toekomst. Maar deze voorbeelden doen niet alleen een aanname over de toekomst, ze nemen er ook een hypotheek. Lenen van de toekomst zonder zeker te weten dat je terug kunt betalen. De baten nu, de lasten later. Dat maakt onze samenleving niet alleen fragieler, maar het ondergraaft ook het gezag van de overheid die zijn beloftes niet nakomt. Een overheid die zich in deze populistische tijden gedraagt aan een toegeeflijke ouder die het pubergedrag van zijn kinderen niet begrenst maar aanmoedigt.
En het zijn die pubers die de rekening krijgen.

groet, Jaap

Reageer

Organisatievragen