Knock out plofkip

5 februari 2014

Beste Leike,

Even een –onbevestigd, maar wel geestig- verhaal dat ik laatst van een politieman hoorde. Nadat boeven in ultrasnelle Audi’s gevlucht waren na een gewelddadige roofoverval op een geldtransport, besloot de politie tot aanschaf van ook heel snelle wagens om de boeven te kunnen bijhouden of inhalen. Dat moest natuurlijk aanbesteed worden. Dus werden de eisen goed omschreven: snelheid, acceleratievermogen, gedrag in de bocht, aantal passagiers en nog zo wat. Volvo bleek aan alle eisen te voldoen, maar was bovendien echt veel goedkoper dan Mercedes, BMW en Audi. Je begrijpt wat men aanschafte: Volvo. In het gebruik bleek dat die auto’s inderdaad topprestaties leverden, maar ook in de benzinetank. Als je ‘m echt op zijn staart trapte was de tank in no time leeg. Zo niet bij de boeven, die kozen auto’s die ook op volle snelheid nog steeds een fikse actieradius hadden. Criteriumpje in de aanbesteding vergeten dus.

Ik kwam laatst zelf in een Europese aanbesteding terecht. Ik werd door een bureau gevraagd of ik namens hen wilde meedoen in een ‘pitch’. Ken je dat?

Hopeloze hoeveelheden formulieren invullen? Het gevoel dat je opeens een ‘product’ bent geworden? Een product met eigenschappen waarvan de opdrachtgever heeft bepaald dat hij die wil hebben? Op het formulier stond twaalf keer ‘knock out’ als ik niet aan een criterium zou voldoen. Ik voelde me gereduceerd tot een ding. En het lijkt erop alsof niemand daar iets aan kan doen. Het moet van Europa.

Die arme opdrachtgever heeft een probleem dat hij zelf niet aankan. Niet erg, wie van ons kan alles zelf aan? Vervolgens moet hij volgens de aanbestedingsregels heel precies gaan beschrijven wat hij wil hebben. En dan niks vergeten, want alles wat niet op het formulier staan mag geen rol spelen. Dus beschrijft hij zo goed mogelijk wat het mannetje of vrouwtje dat hij gaat inhuren moet kunnen. En als je de gewenste output nog niet zo goed weet, beschrijf je maar kwaliteitseisen.

Ze wilden cultuurverandering. Me dunkt nogal iets ingewikkelds. Dus toen bleek dat ik schriftelijke vragen mocht indienen, deed ik een poging om te vragen wat ze daarmee bedoelden. Het antwoord luidde: “Bij de cultuurverandering wordt gebruik gemaakt van de cultuurdiagnose, inzet van permanent leren en veranderen, met gebruik van de methoden van LEAN en prestatiedialoog en bovendien de 5 werkzame principes die in alle clusters worden ingezet.”

Wat moet je hiermee? Het is alsof de tovenaarsleerling aan het woord is. Iemand die de formule kent, maar niet goed weet wat de afzonderlijke ingrediënten doen. Hier schrijft iemand die geen idee heeft wat cultuurverandering vraagt, hoe dat werkt, en waarom het meestal niet lukt. Vooralsnog wordt me een ding duidelijk: hier is een organisatie die probeert ingewikkelde en deels onbegrepen processen te vangen in bureaucratische procedures.

En die organisatie doet alles om menselijke contact te voorkomen. Dat moet natuurlijk van Europa. Want we willen dat iedereen in Europa gelijke kansen krijgt om in te tekenen op een bouwproject of iets dergelijks. Heel goed tegen de corruptie en tegen ongelijke kansen. Heel dom in de gevallen dat de opdrachtgever ook nog niet goed weet wat hij moet en waar het vraagstuk te ingewikkeld is om in alleen maar tekst te vangen… wat in ons vak toch heel vaak het geval is.

Ons vak gaat juist over het leggen van een relatie, over menselijk contact, over samen betekenis geven aan wat er aan de hand is. Ik tref zelden een opdrachtgever aan die precies weet wat nodig is. Die hebben de verandering zelf al opgepakt. Degenen die zien dat hun vraag onduidelijk is, gaan in gesprek met derden om er betekenis aan te geven en op basis daarvan een besluit te nemen over wat te doen en met wie. Hier zie ik voor dat mensen die ook niet precies weten hoe het zou moeten, worden gedwongen een gespecificeerde bestelling te plaatsen. De adviseur als plofkip. Het gaat het veranderproces niet ten goede komen…

groet, Jaap