Ish

9 oktober 2014

Beste Jaap,

Een paar weken geleden schreef Pia de Jong in haar column in NRC (16 september) over het oprukken van het ‘ish-virus’. Wonend in Amerika merkt ze dat heel veel woorden de extensie ‘ish’ krijgen om aan te duiden dat iets ‘–achtig’ of ‘ongeveer’ is. Als je ‘7-ish’ langskomt, betekent dat je rond zeven langskomt en niet precies om 7 uur. Een film is ‘Lord of the Ring’-ish. En je haar is ‘reddish’.

Toen ik die column las, moest ik meteen aan Fawlty Towers denken, waarin voor mij de mooiste ‘ish’-zin ever werd uitgesproken toen een gast – ondanks vele pogingen van John Cleese om het te verbergen – ontdekte dat haar man overleden was. Zij vraagt: ‘Is he dead?’. Waarop Cleese antwoordt: ‘Well, not quite dead … he’s deadish.’

Maar goed, ik moest er dus ook aan denken toen ik jouw blogje las over het grote verschil tussen wat er in de Tweede Kamer bedacht wordt en hoe dat lokaal in Woerden uitpakt. De uitkomst in Woerden is ‘ish’
vergeleken bij het Haagse plan. Het lijkt erop, maar het is het ongeveer en in ieder geval ook anders. Het heeft nog kenmerken van het idee, maar wel in verwaterde vorm. En het heeft bijeffecten die je bij het idee niet bedacht had.

Het fijne van ‘ish’, of het Nederlandse ‘achtig’, is dat het ruimte laat aan het woord dat ervoor staat. Het wordt breder interpretabel. Het heeft de kenmerken, maar is het niet helemaal. En daarover nadenkend: leiden niet alle veranderingen naar iets ‘achtigs’? Je bedenkt mooie dingen, maar hoe het uitpakt is nooit een exacte uitvoering van het plan dat je bedacht. Worden zelfsturende teams niet vrijwel altijd zelfsturend-achtig? Wordt
coachend leiderschap niet heel vaak toch coach-achtig leiderschap? En wordt nagestreefde transparantie niet transparant-achtig?

Bij de start van je verandering weet je niet wat voor een soort ‘ish’ uit je plan voortkomt. Soms transformeert het naar iets moois, naar een aangepast, maar werkend resultaat. Vaak hebben in dat geval medewerkers,
met begrip voor de essentie van de verandering, een vertaling gemaakt van het abstracte idee naar iets dat werkt in de praktijk. De gedroomde ambitie is gerealiseerd met beide voeten in de werkpraktijk. Het leidt tot een ‘achtig’ resultaat waar je blij mee kunt zijn.

En soms ontstaat, zoals in Woerden, een negatieve aanpassing van wat je voor ogen had. Want de vervorming naar iets ‘achtigs’ kan nare bij- en neveneffecten hebben. De effecten in Woerden zijn effecten die we
als maatschappij eigenlijk niet willen, en die de parlementariërs en regenten mogelijk ook niet hadden beoogd. Niet aan gedacht bij de planvorming, niet in de gaten toen de ‘ish-ige’ versie zich ontwikkelde. Resultaat: een draconische versie van wat je wilde. In het geval van Woerden zo erg dat de zorg er ten dode opgeschreven lijkt.

Da’s niet ‘ish’, da’s deadish. En dat moet je niet willen.

Groet,

Leike