Goede bedoelingen en hun tegendeel

9 oktober 2013

Beste Leike,

Het lijkt me eigenlijk buiten twijfels dat een geloof of ideologie je waarneming kleurt en daarom voor de hand liggend dat een sterk geloof of ideologie je ook blind maakt om de beperkingen ervan te zien. Is twijfel aan je geloof niet al bijna ketterij? Dat zou dan inderdaad verklaren dat de ongetwijfeld zeer intelligente Alan Greenspan de beperkingen van zijn neoliberale marktideologie gewoon domweg niet zag.

Zo ook dus met waarderend onderzoeken. Ik zie veel mensen dat inderdaad uitleggen als alleen naar de zonnige kant kijken. Van een blik die vooral gericht was op het tekort, op wat niet deugt, of moderner gezegd: op wat een uitdaging is of een verbeterpunt, draait het vertrekpunt om en het gaat eigenlijk geweldig goed.

Zo ruilen sommige adviseurs de ene vooringenomenheid in voor de andere.

En daar zit nog een gekke kant aan: positief heeft een aangenamer klank dan negatief. Optimisten zijn gezelliger in het café dan pessimisten; mensen die het glas halfvol zien vind ik vaak leukere mensen dan zij die de halflege kant ervan zien. Tegelijk denk ik vaak bij het horen van de pessimistischer types dat zij het beter zien, minder naïef zijn, scherper kijken. Heb jij dat nou ook? Alsof pessimisme dichter bij realisme ligt dan optimisme.

Het denken over organisaties en management wordt –kijk in de boekhandel- gedomineerd door Amerikanen. Ik las een keer dat de Europese en Amerikaanse cultuur twee dingen gemeen hebben: ze wortelen in de Joods-Christelijke traditie en ze zijn sterk beïnvloed door de Verlichting. Herkenbaar? Maar er is ook een groot verschil: Europa kent de Griekse tragedie. Europeanen weten dat soms het lot sterker is dan persoonlijke kracht of wil; ze realiseren zich dat goede bedoelingen in hun tegendeel kunnen verkeren. Ze wonen op een continent met verschrikkelijke geschiedenissen. Zo niet Amerikanen. Zij hebben hun American dream, kennen geen slachtofferschap maar hebben alleen ‘niet hard genoeg geprobeerd’. Ze hebben geen oorlogen op eigen grondgebied meegemaakt. Dat yes-we-can-denken is wel lekker optimistisch, maar lukt het ook een beetje?

Ik zie mezelf toch wel erg als Europeaan. Ik zie de tragiek van een land dat andere landen een 3% norm voorhoudt om door diezelfde norm zelf later diep door in de problemen te komen. Goede bedoelingen die in hun tegendeel keren.

Ik denk dus eigenlijk dat ik geen optimist of pessimist ben, eerder een liefhebber van literatuur. Goede bedoelingen, tegenslagen, wenkende toekomsten, mooie successen, onverwachte missers, ups and downs, paradoxen en parallellen.

Is dat nou ook een ideologie of geloof?

Groet, Jaap