De falende HR-manager

23 september 2022


Beste Leike,
 
De meeste HR-managers zijn kinderen van hun tijd. Toen ik er in de jaren 70 voor werd opgeleid, beloofden we elkaar op de opleiding Personeelswerk van de Sociale Academie dat we nooit iemand zouden ontslaan. Dat zou machtsmisbruik zijn en we zouden ons moeten richten op een machtsevenwicht tussen werkgevers en werknemers. Those were the days…
 
Mark Rutte kwam via de universiteit als HR-manager bij Unilever, terwijl hij ondertussen, vanaf zijn peutertijd ongeveer, carrière maakte bij de VVD. Nu is hij al zolang premier, dat hij fors de hand heeft gehad in hoe het land er nu bijstaat. In zijn bewind is ook Rutte een kind van zijn tijd.
 
Een tijd van een diep geloof in de markt. De markt als een ‘invisible hand’ die de verdelingsvraagstukken neutraal en rechtvaardig oplost, dat was de belofte. Minder overheid, meer markt. Maar de markt is ook het mechanisme dat uitgaat van concurrentie en competitie, van het najagen van eigenbelang, van ‘greed is good’. Het is een mechanisme dat eigenbelang stimuleert in de keuzes die mensen maken. Egoïsme als het motorblok voor meer welvaart. “Samen voor ons eigen.” En dat noemen we dan vrijheid.
Het is niet gek dat een moraal van solidariteit, gezamenlijkheid en gemeenschapszin afkalft als de overheid zichzelf uitlevert aan een systeem dat ankert op individueel eigenbelang. De burger/consument moest voortdurend ‘geprikkeld’ worden tot gewenst calculerend gedag.
 
We zien de resultaten van eigen belang centraal stellen in de toenemende polarisatie, verharding en verruwing van het maatschappelijk debat en in het najagen van eigen- en groepsbelangen zonder oog voor die van anderen. We zien ook dat de markt de mogelijkheden om betaalbaar (of überhaupt) te wonen voor velen onmogelijk heeft gemaakt. Collectieve belangen zoals klimaat, biodiversiteit, bodemkwaliteit, dierenwelzijn en bijvoorbeeld eerlijk delen, hebben geen plek in die markt. Zo escaleerden ook de verschillen tussen rijk en arm, stad en platteland, theoretisch en praktisch opgeleid. 
 
Terug naar Rutte als kind van zijn tijd. Hij nam een mode over die al startte in de kabinetten Lubbers. Hij werkt keihard, is niet uit op zelfverrijking, lijkt een aardige man. Dus wat zou je hem kwalijk nemen? Ik was toch ook een kind van mijn tijd destijds op de Sociale Academie? Maar als je dan kijkt naar hoe het met de menselijke grondstoffen (human resources) in ons land gaat, moeten we vaststellen dat het geen feest is. Wantrouwen en polarisatie alom. De grondstoffen zelf geven Rutte het rapportcijfer 4,5. Alleen nog zijn partijgenoten hebben meer fiducie in zijn leiderschap.
 
Mijn kritiek zit er niet in dat ook hij een kind van zijn tijd is. Dat zijn we allemaal. Mijn kritiek zit in het overnemen van wat in de mode was (en die nog verder uitvergroten), zonder zichtbare reflectie op de effecten ervan. Die zit in zijn strategieloze briljante tactiek van problemen klein maken, in stukjes hakken en als probleempje oplossen, die zit in zijn onvermogen om vooruit te kijken en vooral steeds knap te reageren op de waan van de dag. Een richtingloze handige donder, een zichzelffeliciterende windvaan, een man zonder eigenschappen.
 
Wat we nu echter nodig hebben, is iemand die verbanden en systeemsamenhangen doorziet; niet alleen in de analyse van wat aan de hand is, maar ook in de wijze van aanpakken. Iemand die complexiteit niet schuwt, maar als vertrekpunt neemt. Iemand die lange zichtlijnen heeft en daar anderen in kan meenemen. Niet zoeken naar waar er draagvlak is, maar dat draagvlak creëren door visie en perspectief. Juist nu overal gure winden opsteken. Iemand die leert van het verleden, de bestaande tijd doorvoelt en perspectieven zoekt die daarbij passen.
Ja, Leike, nu ik er zo over nadenk, we zouden eigenlijk een premier moeten hebben die de mode van de tijd overstijgt, een goede historicus misschien.
Oh, wacht …
 
 
Groet, Jaap
 
 
 

Reageer

3 reacties op “De falende HR-manager

  1. Sebas (23 september 2022)

    Haha, een ‘zichzelffeliciterende windvaan’. Briljante omschrijving. Die hou ik erin! Er zijn helaas meer mensen die aan deze omschrijving voldoen.


  2. Sven (27 september 2022)

    Beste Jaap,
    Een oud geluid in een nieuwe tijd? Wat mij hekelt is de impasse waarin we ons nu bevinden. De impasse waarin oude krachten elkaar gevangen houden. Waar het gelijk van de een niets anders is dan een morele overwinning op de ander. Pragmatische, visie schuwende marktlievende ondernemers zitten bij de VVD en de natuurbeschermende, verantwoordelijke, sociaal verantwoodelijken zitten aan de andere kant, met rechts en links op de flanken populisme en in het midden een kracht die niet kan kiezen.

    Jouw oproep past hier al decennia naadloos in. Verantwoordelijksbesef, lange termijn denken, draagvlak creeren … misschien Jaap hebben we een nieuw modern vertrekpunt nodig, een vertrekpunt wat de rethoriek van de jaren 70 eindelijk eens loslaat, een geluid wat dit vastgeroeste linksconservatieve denken overstijgt. Een nieuw denken wat de arrogante, ongenaakbare perversie in het rijnlands denken herkent en antwoorden heeft op het neo liberale marktdenken.

    Groet, Sven


    1. Jaap van ’t hek (27 september 2022)

      Interessante en aantrekkelijke gedachte, Sven. Interessant schema ook, met de populisten in het midden; maar ik ben bang dat ik dat niet begrijp. In mijn gedachten is klassiek rechts (VVD en CDA), steeds meer op rechts gepasseerd door al die populisten en is links (vooral de PvdA) gekrompen. De media hebben sinds Fortuyn enorm veel aandacht gegeven aan mensen met een onderbuik en hebben zo een false balance gecreëerd. En vervolgens zijn diezelfde media steeds meer als rechts weggezet, waardoor die beweging naar rechts verder is gegaan; het Overton-window (zoek maar eens op als je het nog niet kent). Daarmee komen we in een vaarwater waarin feiten als links worden weggezet of op een lijn met emoties en vooroordelen. Terwijl klassiek links zijn (revolutionaire) idealen inmiddels heeft ingeruild voor het soort feitelijkheid en bescherming van de democratische rechtsorde.
      Nou ja, zoiets. En dan jouw vraag naar een nieuw vertrekpunt. Een aantrekkelijk idee, maar ik kan me er niet veel bij voorstellen. Groet, Jaap


Organisatievragen