Marktisme

17 maart 2018

Beste Leike,

Die arme Ralph Hamers, krijgt hij zijn salarisverhoging van 50% niet. De ING-bank is nu door de kleinburgerlijke jaloersheidsmoraal veroordeeld tot de Jupilerleague van het bedrijfsleven. 
Een oranje leeuw die in zijn hempie staat….

Voorzitter van de Raad van Commissarissen Jeroen van der Veer (VdV) was toch zo duidelijk in zijn uitleg van het voorstel van zijn Raad aan de aandeelhouders: de arbeidsmarkt van top-CEO’s vraagt om een inkomen van 3 miljoen, dat is nog aan de bescheiden kant. Een Messi vraagt gewoon dat soort bedragen.

Echt interessant werd het in een radio-interview waarin de interviewer VdV vroeg waarom het andere ING-personeel er slechts 1,7% op vooruitging. Dat was volgens VdV omdat hun arbeidsmarkt anders is dan die van Lionel Messi en Ralph Hamers. Daarmee was volgens hem alles gezegd wat je erover kunt zeggen. Hij verwachtte wel wat gedoe, maar hij had goede argumenten, de waarheid aan zijn kant en het zou wel weer overwaaien.

Kort na zijn mededeling laaide een mediastormpje op. Koppen in kranten en politici die behoorlijk eensgezind uitspraken dat dit niet zou moeten mogen.

In commentaren was er niet alleen verbazing over de inhoud van het besluit: “Heeft wel men enige maatschappelijk antenne in die commissarissenbubbel?”, “Het lijkt meer op een provocatie dan een inhoudelijk slimme afweging.”, maar ook bij de timing. Want twee weken voor de gemeenteraadsverkiezingen hebben alle partijen er belang bij het Gesundenes Volksmepfinden te omarmen. En dat is, dat dit een schande is. Dus je kon erop wachten dat dit een storm zou worden.

Ook spaarders verrichten een beetje werk. Klanten van de ING stapten in veel grotere mate dan VdV verwacht had, over naar banken als Triodos en ASN. Zelf overwoog ik het ook. Ik heb – uit pure heimwee – nog altijd een rekening van de oude Postbank. Een waarvan ik het nummer nog uit mijn hoofd ken. Er staat bijna niks op. Dus misschien moest ik ook maar een statement maken.

Na vier dagen keerde de ING op zijn schreden terug. De onrust die was ontstaan was groter dan verwacht. Ralph Messi Hamers moest het met 2% doen. Een klein beetje meer dan de gewone ING-ers. Een groot deel van Nederland zag het besluit met tevredenheid aan. Niet alleen was een onbegrijpelijk besluit teruggedraaid, het is fijn om te zien dat de publieke opinie enige invloed heeft op deze uitvreters.

Eigenlijk gaat het mij in deze kwestie vooral om de dominante functie van de markt in onze samenleving. We zien hierboven een internationale arbeidsmarkt voor CEO’s, een nationale arbeidsmarkt voor gewone mensen, een kiezersmarkt waarin politieke partijen als ware marketingmachines opinies produceren om gaten in die kiezersmarkt te vullen. Dit alles verslagen door media, die in de strijd om oplages en kijkcijfers verhalen maken waarvan ze hopen dat er een markt voor is. En dat met gebruikmaking van een metafoor uit de sport waarbij de sport gemakshalve ook een markt wordt: de prijs van een topspeler en de biernaam van een competitie. En ondertussen doet de spaardersmarkt een onbekende duit in het zakje.

De markt is door de neoliberalen zo knap is geframed dat we marktwerking bijna zien als een neutrale natuurwet. Als onvermijdelijke ordening van sociale verhoudingen. Even onafwendbaar als de biologie, de zwaartekracht en het feit dat water nat is.

Hans Achterhuis schreef een aantal jaren terug zijn prachtige De utopie van de vrije markt. Hij laat daarin zien dat de markt geen natuurwet is, maar een door mensen gemaakt mechanisme. Een mechanisme waarvoor ook alternatieven te bedenken zijn. Denk eens aan al die productieve activiteiten die je doet omdat je het leuk vindt, die je doet van uit een intrinsieke motivatie. En hoeveel dingen komen niet tot stand zonder dat er geld tegenover staat of zonder dat er een marktaandeel moet worden veroverd?

Er is best veel niet-markt, niet alles is ruilen. Het zou mooi zijn als we dat wat meer in het snotje zouden krijgen en ons zouden realiseren dat de markt geen natuurwet is, maar een van de manieren waarop je maatschappelijke en economische verhoudingen kunt vormgeven.

groet, Jaap